Bulanık Mantığı Keşfet: Akıllı Vantilatör Etkinliği

Yapay zekâ artık hayatımızın her yerinde: telefonlarımızda, sosyal medyada, akıllı ev cihazlarında… Peki öğrencilerimize bu kavramları sadece teorik değil, eğlenceli ve somut örneklerle nasıl anlatabiliriz?

Bu yazıda, 7. sınıf Seçmeli Yapay Zekâ Uygulamaları dersi için hazırlanan, hem öğrencilerin hoşuna giden hem de öğretmenlerin sınıfta rahatlıkla uygulayabileceği bir etkinliği paylaşacağım:
“Akıllı Vantilatör ile Bulanık Mantık”

Neden Bulanık Mantık?

Günlük hayatta “Biraz sıcak”, “Azıcık uykum var”, “Çok yorgunum” gibi net olmayan ifadeleri sıkça kullanıyoruz. Klasik mantıkta ise her şey ya 0 ya 1:

• Sıcak mı? Evet/Hayır
• Doğru mu? Evet/Hayır

Oysa gerçek hayatta işler bu kadar keskin değil. İşte bulanık mantık, bu aradaki gri alanları yani “ne kadar” sıcak, “ne kadar yorgun” gibi durumları matematiksel olarak ifade etmemize yardım ediyor.

Öğrenciler için bu soyut kavramı somutlaştırmanın en güzel yollarından biri de günlük hayattan tanıdıkları bir cihaz: vantilatör.

---

Etkinliğin Temel Fikri

Senaryomuz şöyle:

Yazın sınıfta oturuyorsunuz. Sıcaklık 29°C.
Bazı öğrenciler “Hocam kavrulduk!” diyor, bazıları “Bence tam ideal.”

Sınıftaki akıllı vantilatör, bu durumu nasıl anlamalı ve hızını nasıl ayarlamalı?

Bu sorudan hareketle öğrenciler, kendi “akıllı vantilatör sistemlerini” tasarlıyorlar.

Adım Adım Sınıf İçi Uygulama

Aşağıdaki adımlar, etkinliği sınıfta uygulamak isteyen öğretmenler için pratik bir rehber niteliğinde.

1. Sıcaklık Algısı Üzerine Sohbet

Derse kısa bir beyin fırtınasıyla başlanabilir:

• “Sizce kaç derece soğuk, kaç derece ılık, kaç derece sıcak sayılır?”
• “24°C’yi kimler sıcak, kimler ılık buluyor?”

Öğrencilerden farklı cevaplar geldiğinde şu vurgu yapılır:

“Hepiniz aynı sıcaklığa bakıyorsunuz ama hisleriniz farklı. İşte yapay zekâ da bu farklılıkları anlayabilsin diye bulanık mantık kullanabilir.”

2. Sıcaklık Aralıklarını Belirleme

Öğrenciler 3–4 kişilik gruplara ayrılır. Her gruptan şu üç dilsel ifadeyi tanımlamaları istenir:

• Soğuk
• Ilık
• Sıcak

Örneğin bir grup şöyle diyebilir:

• 0–18°C → Soğuk
• 18–26°C → Ilık
• 26–40°C → Sıcak

Gruplar, bu aralıkları bir termometre çizimi üzerinde göstererek hem görselleştirme yapar hem de kavramlar daha kalıcı hale gelir.

3. Vantilatör Hızlarını Tanımlama

Her grup kendi akıllı vantilatörüne üç hız seviyesi tanımlar:

• Düşük hız
• Orta hız
• Yüksek hız

Kâğıtlarına küçük bir vantilatör resmi çizip yanına bu hızları yazarlar. Burada sempatik, çizgi film tarzı çizimler motivasyonu ciddi şekilde artırır.

4. Bulanık Mantık Kuralları Yazma

Öğrencilerden “Eğer … ise …” şeklinde kurallar oluşturmaları istenir:

• Eğer sıcaklık soğuk ise → vantilatör düşük hızda çalışır.
• Eğer sıcaklık ılık ise → vantilatör orta hızda çalışır.
• Eğer sıcaklık sıcak ise → vantilatör yüksek hızda çalışır.

Sonra işin bulanık kısmı devreye girer:

• Eğer sıcaklık hem ılık hem sıcak aralığına yakınsa → vantilatör orta ile yüksek hız arasında çalışır.
• Eğer sıcaklık hem soğuk hem ılık aralığına yakınsa → vantilatör düşük ile orta hız arasında çalışır.

Bu adımda öğrenciler, “biraz öyle, biraz böyle” durumlarını fark eder ve klasik mantıkla arasındaki farkı sezgisel olarak kavrar.

5. Örnek Durumları Yorumlama

Tahtaya örnek sıcaklık değerleri yazılabilir:

• 22°C
• 29°C
• 17°C

Her grup, kendi belirlediği aralıklara göre bu sıcaklıklarda vantilatörün hangi hızda çalışacağına karar verir ve kısaca açıklar.
Örneğin:

• 22°C → “Bize göre daha çok ılık, biraz soğuk. Vantilatör orta hıza yakın, düşük hızla çalışabilir.”
• 29°C → “Daha çok sıcak, biraz ılık. Vantilatör yüksek hızda, biraz orta hızda çalışmalı.”

6. Poster / Afiş Çalışması

Son adımda gruplar, tüm çalışmalarını bir poster hâline getirir:

• Sistem adı (örneğin: Akıllı Vantilatör 3000, FanBot AI, SerinZekâ)
• Sıcaklık aralıkları
• Vantilatör hız seviyeleri
• Yazdıkları bulanık mantık kuralları
• En az 2 örnek sıcaklık değeri ve verdikleri kararlar

Ders sonunda her grup posterini sınıfa kısaca sunar. İstenirse koridora “Yapay Zekâ ve Bulanık Mantık Çalışmalarımız” başlığıyla asılabilir.